درباره تویسرکان

درباره تویسرکان


تاریخ انتشار : Publish : نسخه قابل چاپ Print

درباره تویسرکان

   

·         وضعیت جغرافیایی تویسرکان

·         موقعـیت تاریخی شهر تویسرکان

·         آثار باستانی شهر تویسرکان

·         مذهب

·         پوشش گیاهی

·         حیات جانوری

وضعیت جغرافیایی تویسرکان

تویسركان از بلندترین مناطق كوهستانی غرب كشوربه شمار می رود این منطقه رامی توان دره ای بزرگ تصور كرد كه به طور طبیعی بین رشته كوهها ی الوند و زاگرس قرار گرفته است. این منطقه ی زیبا ودیدنی از نظر طبیعی به سه قسمت كوهستانی كوهپایه ای وجلگه ای تقسیم می شود . آنچه كه به جلوه زیبایی تــــویسركان از نظـــر طبیعی افزوده است موقعیــت آب وهوایی وسر سبزی در قسمت كوهپایه ای این منطقه می باشد به گونه ی كه در امتداد مسیر دامنه كوهها وحد فاصل منطقه ی كوهستانی وجلگه ی قرار گرفته و با داشتن طبیعت مساعد كه تلفیقی از طبیعت مناطق كوهستانی وجلگه ای است قطب اصلی عمران منطقه را تشكیل می دهد . مراكز آباد وپر جمعیتی چون تویسركان سركان وسرابی وبخشهای از خرم روددر این منطقه قرار دارد. سه شهر اصلی این منطقه تویسرکان سرکان و سرابی می باشد.
شهرتویسرکان که مقر فرمانداری در آن می باشد در دامنه جنوبی کوههای منشعب از سلسله جبال الوند بنا شده و دارای تابستانهای نسبتا معتدل و زمستان سرد بوده و طبیعتی زیبا و هوایی لطیف و دلپذیر دارد .   
شهر سرکان در شش کیلومتری شمال غربی تویسرکان در دامنه کوه منشعب از جبال الوند و کنار رود خانه سرکان می باشد. موقعیت طبیعی کوهستانی و زمین ناهموار و وجود پستی و بلندی ها بر زیبایی این منطقه افزوده ومی توان گفت از حیث مناظر زیبا و نزهت هوا و باغات پردرخت و وجود جویبارهای متعدد و دره های سرسبز و مرتفعات پر جذبه از مناطق کم نظیر استان همدان به حساب می اید .       
 
شهر سرابی : بین دو رشته کوههای کم ارتفاع به طول تقریبی 5 کیلومتر قرار گرفته که از ابتدای گردنه ای به همین نام شروع می شود و با شیب ملایم از شمال شرق به جنوب غرب امتداد می یابد و به شهر تویسرکان منتهی می شود .سرابی از جهت لطافت و خنکی هوا و صفای طبیعی و مناظر بدیع و دلکش و باغات پردرخت و میوه های گوناگون کم نظیر است .

موقعـیت تاریخی شهر تویسرکان

یكــی از قدیمی ترین كتبی كه در خصوص موقعیت های جغــرافیایــی وجود دارد كتــاب صورت الارض          تالیف ابن حوقل است كه در سال ۲۴۰هجری تالیف شده است. در این كتاب اطلاعات مختصر ولی جالب ومفیدی درباره رودآور (نام قدیم تویسرکان) به چشم می خورد توصیفی كه ابن حوقل از رود آور داشته به این صورت می باشد . رودآور شهری است بزرگ وپهناور وزراعت زعفران آن مشهور است و قریه های بسیار دارد. رودآور شهری است كوچك با بناهای گلی وفراخ نعمت. آبها ومیوه های گوناگون وكشت زارها ی فراوان دارد. زعفران آنجا فراوان وخوب و در سرتاسر شهرهای جبال بی نظیراست به همین سبب آن را به نواحی دیگر می فرستند. علا وه بر ابن حوقل، حمد اله مستوفی به سال ۷۲۰در كتاب نزهة القلوب درباره ی این منطقه این گونه می گوید: رود آورقصبه ای است از قصبات مشكان وتوی وسركان با هفتاد موضع دیگر وپنج ناحیت وموضع چون هند رود وسركان وكرزان ولامجان رود وبرزمهین هوای آن معتدل است. آبش از كوه الوند جاری است زمینی مرتفع تمام باشد و در آنجا زعفران بسیار باشد وبه این سبب آن را زمین زعفران خوانند حقوق دیوانش دو تومان وسه هزاروپانصد دینار باشد . واما این که نام تویسركان وسركان از چه زمانی برای این مناطق گذاشته است به طور دقیق مشخص نیست با توجه به شواهد به دست آمده می توان گفت حدود هفتصد سال پیش دو محل به نام توی وسركان وجود داشته اما این مكان هم از حمله مغول بی نصیب نمانده می توان گفت از قرن هفتم تا قرن دهم هجری از وضعیت این منطقه اطلاع دقیقی در دست نیست اما از قرن دهم هجری با ظهور سلسله ی صفویه اقدامات مهم وقابل توجهی برای آبادی وتوسعه این محل انجام شده است. از آن تاریخ به صورت قصبه و شهر موجودیت خود را باز یافته و وضع آن تا زمان حال ادامه یافته است.

آثار باستانی شهر تویسرکان

آنچه که قدمت و تاریخچه یک شهر را نشان می دهد آثار باستانی آن منطقه می باشد . در تویسرکان آثار باستانی فراوانی وجود داشته که عوامل مختلفی باعث نابودی آنها شده است.اما در حال حاضر این شهر، دارای 50 اثر تاریخی میباشد که به اختصار به تعدادی از انها اشاره خواهیم کرد :   
۱- آرامگاه حیقوق نبی (ع ) :آرامگاه حیقوق نبی از قدیمی ترین آثار تاریخی تویسرکان است که حدود ۲۶۰۰ سال قدمت دارد حیقوق نبی از پیامبران بنی اسرائیل و از نسل حضرت موسی (ع ) است که۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می زیسته است .از محل و تاریخ تولد وی اطلاع کافی در دست نیست.   
۲- پیر کمر بسته: یکی دیگر از آثار باستانی این شهرستان مقبره ابوالمحجن ثقفی است که در محلی که به پیر کمربسته معروف است می باشد از آنچه که راجع به ابو المحجن ثقفی نوشته شده چنین فهمیده می شود که وی یکی از سرداران سپاه اسلام بوده که در جنگ های قادسیه –جلولا و نهاوند شرکت داشته . 
۳- چنار کمر بسته: یکی از جاذبه های دیدنی این شهرستان، شش اصله چنار به هم پیوسته است که پیرامون دایره ای به شعاع تقریباٌ سه متری کنار هم روئیده اند. محیط تنه ی هر یک از شش اصله در سطح زمین حدود ۷متر است که یکی از آنها کوچکتر به نظرمی رسد. هر شش اصله چنار با تنه هائی صاف و مستقیم تا ارتفاعی در حدود ۴۰ متر سر به فلک کشیده اند و با گستره ای از شاخه های متعدد به هر سو پراکنده و فضای وسیعی را زیر پوشش سبز جذاب خود برده اند.          
۴- چنار مسجد باغوار: یکی از کهن سال ترین درختان چنار می باشدکه با۱۵۰۰ سال عمر در قسمت مرکزی شهرستان تویسرکان قرار دارد . 
۵- آرامگاه میررضی آرتیمانی: میررضی آرتیمانی از شاعران و عارفان معروف عصر صفویه است که در نیمه دوم قرن دهم هجری در قریه آرتیمان از توابع تویسرکان چشم به جهان گشوده است. ساقی نامه ی وی شهرت عام و خاص دارد.             
از دیگر اماکن باستانی تویسرکان می توان به موارد زیر اشاره کرد:   
۶- مدرسه ی شیخ علیخانی سال ساخت ۱۰۹۰هجری قمری.  
۷- کاروان سرای شاه عباسی مربوط به دوره صفویه   
۸- پل قدیم فرسفج مربوط به دوره صفویه که حدود چهارصد سال و شاید بیشتر قدمت دارد.         
۹-بازار سر پوشیده که قدمت آن حدود ۳۵۰سال می باشد.   
۱۰- شاهزید و امام زاده ناصر.

مذهب

مردم منطقه تویسركان مسلمانان وپیرو مذهب شیعه اثنی عشری هستند چندی پیش تعدادی از پیروان دین یهود نیز در این شهر زندگی میكردند ولی در سی چهل سال اخیر به تدریج مهاجرت كردند و اینك بر طبق گزارش مركز آمار ایران جز معدودی اتباع خارجی كلیه ساكنان این شهرستان را پیروان دین مبین اسلام تشكیل میدهد . نیم قرن پیش حدود ۹۸درصد مردم این شهر را مسلمانان و 2درصد بقیه را پیروان ادیان دیگر از جمله یهودیان تشكیل میداد . راجع به سابقه تاریخی دین در تویسركان و اینكه قبل از اسلام مردم این ناحیه پیرو چه دین و آیینی بوده اند و نیز از چه تاریخی به اسلام گرویده اند هیچ گونه اثر ومدركی كه مستند به مآخذ معتبر باشد در دست نیست .

پوشش گیاهی

قرائنی كه از تحقیقات زمین شناسی به دست آمده نشان میدهد كه در گذشته های دور بخشهایی از مناطق واقع در دامنه جبال الوند از جمله منطقه شمالی تویسركان پوشیده از جنگل بوده و طی قرون متمادی تدریجاٌ به علت عوامل مختلف از جمله تغیر اوضاع جوی ،جنگلهای این منطقه از بین رفته است و فقط درختچه هائی از نوع سماق و بادام كوهی و نسترن وحشی به طور پراكنده در برخی دامنه های مرتفعات شمالی (مثل دارستان وشمال سركان ) دیده میشود. قسمت اعظم فضای سبز فعلی كه بخش كمی از سطح منطقه را شامل می شود محدود به اشجار و باغاتی است كه به دست انسان غرس و ایجاد شده اند. پوشش گیاهی تویسركان را می توان به دو بخش تقسیم كرد یكی پوشش گیاهی به صورت درخت و درختچه و دیگری به صورت گیاهان بوته ای و مراتع.         
۱- در مناطق مختلف تویسركان به سبب آب و هوای مساعد و وجود خاك مستعد انواع و اقسام درختان مثمر وغیر مثمر كشت و پرورش داده میشود. بیشتر اشجاراین منطقه خاص مناطق معتدل و سرد سیری است ولی برخی اشجار گرمسیری نیز به خوبی پرورش می یابند.                                                                                           .                                                                                          
۲- بخش دیگری از پوشش گیاهی منطقه را رستنی های بوته ای تشکیل می دهد . این قبیل گیاهان را می توان به دو دسته تقسیم نمود اول گیاهانی که به صورت طبیعی و خودرو به شکل مراتع در نقاط مرتفع و در دامنه کوهها و یا به صورت علفزار در بیابانها و حاشیه مزارع و باغات می رویند. دوم گیاهانی که توسط انسان کاشت می شوند و انواع مختلف و دارای خصوصیات ویژه ای .

حیات جانوری

وجود عوامل مساعد از قبیل كوهها و چشمه سارها و مراتع و باغات و مزارع و رستنی های گوناگون وهوای معتدل وسایر شرایط طبیعی سبب شده كه در منطقه تویسركان محیط زیست مناسبی برای ا نواع حیوانات و پرندگان به وجود آید. سابقاٌ تعداد گونه های مختلف جانوری بیش از امروز بود. متاًسفانه در سه چهار دهه اخیر به علل مختلف ازجمله تغییرات اوضاع جوی و نقصان بارندگی و كم شدن فضای سبز و سم پاشی باغات و مزارع ،گونه ها و تعداد جانوران در این منطقه به شدت نقصان یافته و حتی نسل چند گونه از آنها به كلی از بین رفته است. یادآور میشود كه یكی از عوامل دیگری كه باعث از بین رفتن یا كم شدن برخی از گونه های جانوری در این منطقه شده شكار بی رویه آنها بوده است در سی چهل سال اخیر با ازدیاد شکارچی و عوامل دیگر لطمات زیادی به حیات جانوری وارد شده است . در این منطقه انواع مختلف جانوران اعم از مهره داران و پستانداران -پرندگان – خزندگان - جوندگان و آبزیان دیده می شود .



برخی از جاذبه های گردشگری تویسرکان

حیقوق نبی(ع)

Image result for ‫تصاویر هوایی حیقوق نبی‬‎

حیقوق نبی(ع) از پیامبران بنی اسراییل است که حدود ۲۶۰۰ سال پیش می زیسته و نگهبان معبد بزرگ یهودیان در اورشلیم بوده است. در كتاب قاموس الاعلام تركی آمده است كه: حیقوق نبی(ع) از انبیا دوازده گانه بنی اسرائیل و از نسل حضرت موسی (ع) است. وی نامش در كتاب تورات عهد عتیق ذكر شده و دارای شان و مقام مذهبی خاص نزد پیروان دین یهود می باشد و برای مسلمانان نیز بسیار قابل احترام است. حیقوق درزبان عبری به معنای «در آغوش گرفته شده» می باشد. پدرش یشوعالیت و مادرش شونامیت بوده است. ایشان در ۶۰۷ سال قبل از میلاد همزمان با سلطنت یهویاحیم و بعد از شعیا نبی به پیامبری مبعوث گردیده است. گفته شده كه او در عصر خویش بعثت پیامبر گرامی اسلام (ص)را بشارت داده است .كتاب حضرت حیقوق به نام سفر سی و پنجم از اسفار عتیق در اوج فصاحت و بلاغت در ادبیات عبرانی به نگارش در آمده است. حیقوق در حدود ۶۵۰ الی ۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح (ع) در اواخر سلطنت یوشیاهو و در عصر دانیال نبی (ع) و الیاس نبی (ع) می زیسته و دانیال نبی را ملاقات نموده است.

آرامگاه حیقوق نبی(ع) در تویسرکان طی قرون متمادی چندین بار بازسازی شده است. این آرامگاه یکی از قدیمی ترین آثار تاریخی ایران محسوب می شود

حدود سال ۵۹۰ قبل از میلاد، بخت النصر پادشاه خونخوار کلده به اورشلیم حمله کرد و یهودیان زیادی را به قتل رساند و نزدیک به بیست هزار نفر از آنان را اسیر و به شهر بابل پایتخت کلده که نزدیک بغداد فعلی قرار داشت انتقال داد. حیقوق نبی(ع) در بین این زندانیان بود و مدت طولانی در زندان به سر برد. در سال ۵۴۸ قبل از میلاد کورش کبیر پادشاه ایران به کلده حمله کرد و در جنگی طولانی لشکریان کلده را شکست داد و بابل را تصرف کرد و طی فرمانی دستور آزادی کلیه اسرا و زندانیان یهود را صادرنمود. پس از آزادی از بند اسارت بابلیان، حیقوق پیامبر به ایران مهاجرت کرد و در شهر تویسرکان (رودآور) ساکن شد و پس از رحلت نیز درهمین مكان مدفون گردید. هم اكنون تندیس حیقوق از سنگ مرمر و تصاویری از وی ،در مجموعه موزه واتیكان ایتالیا موجود می باشد. ساختمان فعلی آرامگاه حیقوق از بناهای تاریخی ایران و مربوط به عهد سلجوقیان در قرن پنجم هجری است.   

آرامگاه میر رضی آرتیمانی 
                                                 
                                                         Image result for ‫میررضی الدین‬‎

میر رضی یکی از عُرفایی است كه تا بحال در مورد شخصیت والایش كمتر در بین عموم صحبت یا سخنی رانده شده است وی در مكتب عرفان دارای منزلتی است كه از اشعار او خصوصاٌ ساقی نامهْ وی بر می آید .نام او سید محمد و تخلصش «رضی» و تولدش را در نیمهْ دوم قرن دهم هجری در قریهْ آرتیمان از توابع شهر تویسركان واقع در استان همدان آورده اند. وی در ایام جوانی به همدان عزیمت و در آنجا مشغول تحصیل شد واز شاگردان «میر مرشد بُروجردی» گردید رضی به علت شایستگی وافری كه داشت زود مورد توجه شاه عباس ماضی كه معاصر وی بوده است قرار گرفت و در جمع منشیان و میرزایان شاه درآمد و به همین دلیل بود كه داماد خاندان بزرگ صفوی شد و ثمرهْ این ازدواج یكی ابراهیم ادهم است كه فرزند ارشد اوست. وی نیز مقامی علمی و ادبی و عرفانی داشته است .    
كلمهْ ‌«میر» از آن جهت به رضی اطلاق شده است كه مدتی جزء میرزایان شاه عباس بوده است. در «بستان السیاحه» بدین مضمون آمده است كه عارف ربانی «سید رضی آرتیمانی» كه در زمان شاه عباس ماضی صاحب دیوان و ساقی نامه مشهور است از قریهْ آرتیمان بود. اما اولاد وی اكنون از جد خویش نصیب و بهره نبرده اند.رضا قلیخان هدایت در مورد رضی چنین نوشته است : سیدی است صاحب ذوق و حال عرفانی با افضال در معارف الهیه مسلم آفاق و در مدارج حقانیه در عالم طاق، معاصر شاه عباس صفوی و والد میرزا ابراهیم متخلص به ادهم است وی كه از رِندان مست و عارفان پاكدل و صوفیان صافی دل است علوم نقلی و عقلی را چون حجابی می بیند كه انسان را به خود متوجه می سازد و از عشق به معشوق یكتا باز می دارد و در ساقینامه خود كه سرشار از مفاهیم عرفانی است می فرماید:



قلم بشكن و دور افكـــن سبق
    بسوزان كتـــاب و بشویان ورق


و در جایی دیگر سروده است:


تعالی الله از جلوه آن شراب
    که بر جملگی تافت، چون آفتاب 


به میخانه وحدتم راه ده
    دل زنده و جان آگاه ده


که از کثرت خلق تنگ آمدم
    به هرجا شدم سر به سنگ آمدم

رضی پس از گذشت سالیانی از عمر شریف خود، دوباره عزم وطن خویش مینماید و به زادگاه خود بر می گردد و در همان جا جان به جان آفرین تسلیم میكند و به حقیقت هستی و جانان نائل میآید آرامگاه ابدی رضی در «همینه» واقع شده كه نام محلی است از محلات تویسركان و هم اكنون تربت پاكش زیارتگاه عاشقان و سالكان و صوفیان والا مقام است و دیوان شعر او آبشخور هنرمندان این مرز و بوم است كه همواره با اشعار او عشق و مشق كرده اند .

پارک گردشگری کمربسته               

این پارک در سه کیلو متری شهر تویسرکان و در مجاورت جنوب غربی شهر سرکان در کنار بستر رودخانه و در یک دره ی بسیار خرم و با صفا قرار دارد . این محل از جهت لطافت هوا و مناظر زیبای طبیعی و انبوه اشجار سر به فلک کشیده از اماکن بسیار بدیع و کم نظیر این شهرستان است  

کاروانسرای شاه عباسی

کاروانسرای شاه عباسی در ۲۰ کیلومتری مسیر تویسرکان، اسدآباد کنگاور و کرمانشاه قرار دارد و در مجاورت شهر فعلی فرسفج ساخته شده است. این کاروانسرا عمدتاً به خاطر امنیت تجارت و استراحتگاه مسافران و کاروان هایی که به قصد تجارت، زیارت و سیاحت به غرب کشور و عتبات عالیات سفر می کرده اند در فاصله سالهای ۱۰۶۶ تا ۱۰۳۸ به سبک معماری صفویه ساخته شده است. این بنا حدود ۴ هزار مترمربع مساحت دارد و به کوشش اداره میراث فرهنگی در سال 1370 احیا و مرمت شده و در سال 1376 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. 

خانه مسعودی              

یكی از خانه‌های باقی مانده از محله شاهزادگان، خانه مسعودی است. تاریخ ایجاد این اثر ارزشمند بر كتیبه‌ای كه در كنار ورودی شاه‌نشین طبقه همكف نصب شده، سال 1290 هجری قمری را نشان می‌دهد كه مبین قدمتی بیش از 130 سال است. خانه مسعودی با مساحت 1332 مترمربع در 2 طبقه ساخته شده است. در هر طبقه یك اتاق اصلی وجود دارد و در طرفین آن چند اتاق فرعی قرار گرفته كه در انتهای هر كدام از این اتاقها یك اتاقك انباری و پستو ساخته شده است. مهمترین قسمت این اثر تاریخی، اتاق شاه‌نشین طبقه همكف است. تمامی سقف و دیواره‌های این اتاق پوشیده از گچبری‌ها، آیینه‌كاریها و نقاشی‌هایی با روش رنگ و روغن شامل: نقوش گیاهی و انسان است. همچنین تصاویری از پادشاهان ایران باستان (برگرفته از شاهنامه فردوسی) تا دوره قاجاریه كه با شیوه گراور ایجاد شده‌اند، در حاشیه فوقانی دیوارهای این اتاق و در میان نقوش گچبری شده به صورت قاب‌هایی كوچك قرار گرفته‌اند.یكی از این تصاویر، طرحی است از شاهزاده‌ای قاجاری كه كاغذی در دست دارد كه بر روی آن نوشته شده است:و در بالای تصویر، عبارت گردآورنده این داستان، جلال‌پور فتحعلیشاه قاجار به خط نستعلیق نوشته شده است. از دیگر مشخصات این اثر می‌توان به موارد زیر اشاره كرد: سقف تمامی اتاقها به جز اتاق شاه‌نشین طبقه همكف لمه‌كوبی شده است، پنجره‌های ارسی این بنا در گذشته‌ای نه چندان دور توسط مالكان بنا تعویض و پنجره‌های ساده به جای آنها كار گذاشته شده است، آجركاریهای سردر ورودی شاه‌نشین طبقه‌های همكف و اول از دیگر عوامل تزیینی این بنا محسوب می‌شود، دیواره‌های حیاط با طاقنماهای متعدد مزین شده است.‌ این بنا نمونه بارزی است از دوره‌ای كه فرهنگ و معماری ایران تحت تاثیر فرنگ رفتگان قرار گرفته است و نفوذ فرهنگ و معماری غرب در معماری ایران در سطحی‌ترین لایه آن یعنی تزیینات معماری جلوه‌گر می‌شود

منطقه خان‌گرمز

زیست‌بوم حفاظت‌شده "خان‌گرمز" با مساحتی بالغ بر 5000 هكتار در میان 16 روستای اطراف آن در باختر شهرستان تویسركان، جنوب شهرستان اسدآباد و جنوب‌باختری قله الوند، یكی از مراكز گردشگری مهم استان همدان و قسمت باختری كشور محسوب می‌شود.

این منطقه دارای آب ‌و ‌هوای نیمه خشك، سرد و معتدل بوده و رژیم بارندگی آن از تیپ اقلیم مدیترانه ای است. متوسط میزان بارندگی آن در سال 400 میلی‌متر و میانگین درجه حرارت آن در سال، 13 درجه سانتی‌گراد می‌باشد. گرم‌ترین ماه‌های سال (اواسط تیر و مرداد) و سردترین ماه سال (بهمن) می‌باشد. هم‌چنین دراین منطقه 2 ماه یخبندان است كه در اواسط ماه‌های دی و بهمن اتفاق می‌افتد.