فضیلت و اعمال عید قربان
فضیلت و اعمال عید قربان
عید قربان، نقطه عطف آزادی است در تاریخ اسارت ها و بردگی هایی که بر انسان تحمیل شده بود
فضیلت و اعمال عید قربان
در تعالیم دینی چهار روز است که به عنوان عید تعیین گشته است که عبارتند از: عید فطر، عید قربان، عید غدیر و روز جمعه. در این میان عید قربان یکی از اعیاد مهم و بزرگ مسلمین به شمار می رود به نحوی که برخلاف بسیاری از اعیاد، مورد اختلاف نبوده و همه فِرَق مسلمین این روز را عید محسوب می کنند؛ لذا در دعای مخصوص قنوت نماز عید می خوانیم: «اللهم انی اسألک بحق هذا الیوم الذی جعلته للمسلمین عیدا و لمحمد صلی الله علیه و آله ذخرا و شرفا و کرامة و مزیدا...؛ بارالها! به حق این روزی که آن را برای مسلمانان عید و برای محمد صلی الله علیه واله ذخیره و شرافت و کرامت و فضیلت قراردادی...» و بدین گونه عید را فقط مخصوص مؤمنین ندانسته و همه مسلمین را در آن سهیم می دانیم و اعتقاد داریم این گردهمایی عظیم رهیافتی برای رسیدن به اعتصام به حبل الله است که یکی از مهم ترین دستورات اجتماعی اسلام است.
فلسفه قربانی کردن در عید قربان
از جمله آموزه های اسلام برای تکامل و رشد انسان ها، ایثار از جان و مال در راه خداوند یگانه می باشد؛ به این معنا که انسان، همه دارایی ها و امکاناتش را امانتی الهی بداند که باید در طریق بندگی هزینه کند. قربانی کردن نیز نمادی از قطع دلبستگی و وابستگی ها و جلوه ای از ایثار مال و جان در راه محبوب واقعی و رضای خداوند متعال می باشد. البته آنچه که از قربانی کردن و رسیدن به مقام قرب الهی به وسیله ذبح گوسفند، لحاظ شده است قطع علقه های روحی و مالی است که باعث تقوای قلب و طهارت نفس می گردد.
خداوند متعال اصل قربانی کردن را از شعائر الله دانسته و آن را نشانه ی بزرگداشت و سپاس گزاری مؤمنان بر نعمت هدایت معرفی کرده و قربانی کننده را در گروه و خیل محسنین و نیکوکاران داخل کرده است.
در قرآن کریم آمده است: «وقتی شما قربانی می کنید آنچه که متعلق به خدا است، تقوای شماست نه گوشت و پوست قربانی»[1] بنابراین در قربانی کردن هر چند ظاهر کار سر بریدن است؛ اما واقعیت قضیه نهایت تسلیم، سرسپردگی، عشق و علاقه بنده به مولای خود است؛ و در واقع قربانی کردن نمادی از قربانی کردن هواهای نفسانی و ذبح نفس اماره و نوعی جهاد با نفس در جهت زدودن تعلقات و وابستگی های دنیوی و مادی و رهایی از زندان مال پرستی و دنیاطلبی است.
تمسک به قربانی برای دفع بلا
در کلام و سیره ی بزرگان، می توان نمونه هایی را یافت که برای دفع بلا به سنّت «قربانی» تمسّک جسته اند. بنابراین هر چند قربانی روز عید قربان، به صورت ویژه ای مورد تأکید واقع شده است؛ اما در سیره علما می بینیم که در سایر ایام نیز این سنّت را اجرا می کرده اند.
1. در استفتائی از آیت الله العظمی مکارم شیرازی سؤال شده است که: آیا در حال حاضر و یا به طور کلی قربانی کردن احشام برای مواردی همچون خرید خانه، ماشین و ... در دین مبین اسلام توصیه شده است؟ آیا می توان به جای قربانی مبلغ آن را به نیازمندان یا سازمان بهزیستی و ... هدیه نمود؟
ایشان در پاسخ فرموده اند: «توصیه خاصّی در این زمینه نیست. هدف انجام کار خیر است و قربانی برای خدا و کمک به محرومان و مؤمنان از این طریق ان شاءالله موجب دفع بلا می شود.»[2]
2. آیت الله مسعودی میگوید: «... دو سه مرتبه در همان بحبوحه نهضت 41 یا 42، آقای بهجت(ره) به من فرمودند که شما به آقای خمینی بگویید فردا صبح ساعت فلان دو رأس گوسفند قربانی کند و من می آمدم به امام (ره) اطلاع میدادم، ایشان هم بلا فاصله به من می گفت شما به قصاب بگویید دو رأس گوسفند از طرف ما قربانی کند، بعد پولشان را می دهیم.
بار دیگر نیز آقای بهجت به من پیغام داد که به امام بگویم: سه رأس گوسفند قربانی کند، آقا هم بلافاصله دستور داد سه رأس قربانی کنند.
این ها همه مسائلی بود که بین امام و آیت الله بهجت بود و ما فقط ظواهرش را می دیدیم و از باطنش اطلاع نداشتیم.»[3]
3. شهید صیاد شیرازی، میگفت: «آقا (آیت الله بهاءالدینی) در شبهای عملیات دستور قربانی و صدقات به ما میداد و ما میدیدیم به واسطه آن صدقات و قربانی چه خطرهای مهمی از کنار گوش ما رد میشد که اگر نیم دقیقه پس و پیش میشد، به حیات ما خاتمه میداد.»[4]
4. آقای حسین حیدری کاشانی (از شاگردان آیت الله بهاءالدینی) در کوران جنگ تحمیلی بود. شبی خواب دیدم که بیابانهای جنوب را آب بستهاند و دور آب در محاصره بعثیهاست و صیاد تنها ایستاده بود و دشمن در صدد دستگیری ایشان. با وحشت از خواب بیدار شدم. خدمت حضرت آیت الله بهاءالدینی رفتم و خوابم را گفتم و اظهار داشتم: ناراحتم.
ایشان فرمود: «برو یک گوسفند برای سلامتی صیاد قربانی کن.»
رفتم و این کار را کردم. بعد از چند روز آقای صیاد خدمت آقا آمد.
آقا به ایشان فرمود: «فلانی خوابی دیده بود و ناراحت بود برای شما. ما گفتیم گوسفندی برای سلامتی شما قربانی کند.» ایشان اظهار تشکر کرد.[5]
آداب و اعمال شب و روز عید قربان
الف) شب عید قربان
شب دهم ذیحجه شبی مبارک و جزء چهار شبی است که احیاء و شب زنده داری در آن ها مستحب است. در شب عید قربان، درهای آسمان باز بوده و برای این شب اعمالی ذکر شده است:
1- زیارت امام حسین علیه السلام .
2- خواندن دعای «یا دائِمَ الْفَضْلِ عَلیَ الْبَرِیَّةِ» که در شب جمعه هم وارد شده است.
ب) روز عید قربان
روز دهم ذیحجه که روز عید قربان می باشد بسیار روز شریفی است و برخی از اعمال آن عبارت است از:
1- غسل
غسل در این روز سنّت مؤکد است و بعضی از علماء نیز آن را واجب دانستهاند.
2- دعا
خواندن دعاهائی که وارد شده پیش از نماز عید و بعد از آن از جمله دعای ندبه و دعای چهل و هشتم صحیفه سجادیه که اوّل آن «اَللّهُمَّ هذا یَوْمٌ مُبارَکٌ» است و دعای چهل و ششم صحیفه سجادیه که اینگونه آغاز میشود: «یا مَنْ یَرْحَمُ مَنْ لا یَرْحَمُهُ الْعِبادُ».
3- نماز
نماز عید قربان دو رکعت است: در رکعت اول، بعد از خواندن حمد و سوره، باید پنج تکبیر بگوید، بعد از هر تکبیر یک قنوت بخواند، بعد از قنوت پنجم، تکبیر دیگری بگوید، به رکوع رود، دو سجده بجا آورد، برخیزد و در رکعت دوم چهار تکبیر بگوید، بعد از هر تکبیر قنوت بخواند و تکبیر پنجم را بگوید، به رکوع رود، بعد از رکوع دو سجده کند، تشهّد بخواند و نماز را سلام دهد. در روز عید قربان مستحب است که بعد از نماز، با گوشت قربانی افطار شود.
نماز عید، سورهٴ مخصوصی ندارد، امّا بهتر است در رکعت اول آن، سورهٴ شمس و در رکعت دوم، سورهٴ غاشیه یا در رکعت اول سوره «سبح اسم» و در رکعت دوم سوره «شمس» را بخوانند.
همچنین در قنوت نماز عید قربان، هر دعا و ذکری خوانده شود کافیست، امّا بهتر است این دعا خوانده شود:
اللّهُمَّ أَهْلَ الْکِبْریاءِ وَالْعَظَمةِ وَ أهْلَ الجُودِ وَالجَبَرُوتِ وَ أهْلَ العَفْو وَالرَّحْمَةِ وَ أهْلَ التَقّویٰ وَالمَغْفِرَة، أسْئَلُکَ بَحَقِّ هدا الْیوَمِ الّذی جَعَلْتَهُ لِلمُسْلِمینَ عیداً وَ لِمُحَمّدٍ صَلّی اللهُ عَلیْه وَ آلِهِ ذُخْراً وَ شَرَفاَ وَ مَزیداً، أن تُصَلّی عَلی مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أنْ تُدْخِلنی فی کُلِّ خَیْرٍ أدْخَلْتَ فیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّد وَ أنْ تُخْرِجَنی مِنْ کُلِّ سُوءٍ أخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آل مُحَمَّدٍ، صَلَواتُکَ عَلَیُهِ وَ عَلَیْهِمْ، اللّهُمَّ إنی أسْئَلَکَ خَیرَ ما سَئَلَکَ مِنْهُ عِبادُکَ الصّالِحُونَ وَاعُوذُ بِکَ مِمّا اسْتَعاذَ عِبادُکَ الْمُخْلِصوُنَ
«خدایا ای اهل بزرگی و عظمت و ای شایسته بخشش و قدرت و سلطنت و ای شایسته عفو و رحمت و ای شایسته تقوا و آمرزش از تو خواهم به حق این روزی که قرارش دادی برای مسلمانان عید و برای محمّد صلی الله علیه و آله ذخیره و شرف و فزونی مقام که درود فرستی بر محمّد و آل محمّد و درآوری مرا در هر خیری که درآوردی در آن خیر محمّد و آل محمّد را و برونم آری از هر بدی و شری که برون آوردی از آن محمّد و آل محمّد را که درودهای تو بر او و بر ایشان باد. خدایا از تو خواهم بهترین چیزی را که درخواست کردند از تو بندگان شایسته ات و پناه برم به تو از آنچه پناه بردند ازآن بندگان شایسته ات.»
4- تکبیر
خواندن تکبیرات برای کسی که در منا باشد بعد از پانزده نماز که اولش نماز ظهر روز عید است و آخرش نماز صبح روز سیزدهم است. و کسانی که در سایر شهرها هستند نیز بعد از ده نماز از ظهر روز عید تا صبح دوازدهم این تکبیرات را بگویند. که این تکبیرات بنا بر روایت صحیح در اصول کافی از این قرار است:
اللهُ اَکْبَرُ اللهُ اَکْبَرُ لا اِلهَ اِلا اللهُ وَاللهُ اَکْبَرُ اللهُ اَکْبَرُ اللهُ اَکْبَرُ و لِلّه الْحَمْدُ اللّهُ اَکْبَرُ عَلی ما هَدانا اَللّهُ اَکْبَرُ عَلی ما رَزَقَنا مِنْ بَهیمَةِ الاْنْعامِ وَالْحَمْدُلِلّهِ عَلی ما اَبْلانا.
خدا بزرگتر از توصیف است، معبودی جز خدا نیست و خدا بزرگتر است، و ستایش خاص خدا است خدا بزرگتر است بر آنچه ما را راهنمائی کرد خدا بزرگتر است بر آنچه روزی ما کرد از چهارپایان انعام (شتر و گاو و گوسفند) و ستایش خاص خدا است برای آنکه آزمود ما را.
و مستحب است که به مقداری که توانایی است این تکبیرات بعد از نمازها تکرار شود.
5- قربانی کردن
یکی از اعمال این عید بزرگ که سنت مؤکد نیز می باشد قربانی کردن است که مختص به حاجیان نبوده بلکه همه مسلمانان بسته به استطاعت مالی خویش می توانند قربانی کنند.
در منابع روایی، روایاتی از معصومین علیهم السلام نقل شده است که اشاره به جملات دعا گونه ایشان هنگام ذبح قربانی دارد. شیخ طوسی در یکی از کتاب های خود نقل کرده است که: رسول خدا صلوات الله علیه هنگام ذبح قوچی فرمودند: «اللهمّ تقبّل من محمّد و آل محمّد و من امّة محمّد؛ خدایا این قربانی را از من محمد و آل محمد و هم چنین امت محمد قبول فرما!»[6]
در جایی دیگر وارد شده است: شخصی که طریقه ذبح کردن قربانی را می داند بهتر آن است که خودش ذبح کند و اگر نمی دانست کسی را دستور دهد و خود او نیز حاضر باشد. در وقت ذبح قربانی پیشانی آن را به طرف قبله نموده و «بسم الله الرحمن الرحیم» گفته و ذبح نماید و بعد از ذبح قربانی این دعا را بخواند: « وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ، حَنِیفاً مسلما وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ، إِنَّ صَلاتِی وَ نُسُکِی وَ مَحْیایَ وَ مَماتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ، لا شَرِیکَ لَهُ، وَ بِذلِکَ أُمِرْتُ، و أنا من المسلمین، اللهم منک و لک، بسم الله و الله أکبر، اللهم تقبل منی»[7]
و نیز از مولای متقیان امیر مومنان علیه السلام نقل شده است که: قربانی مسلمان را جز مسلمان نکشد و هنگام ذبحش بگوید: «بسم اللَّه و اللَّه اکبر وَجَّهْتُ وَجْهِی لِلَّذِی فَطَرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ حَنِیفاً مسلما وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِکینَ،إِنَّ صَلاتِی وَ نُسُکی وَ مَحْیای وَ مَماتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ، لا شَرِیک لَهُ وَ بِذلِک أُمِرْتُ وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِینَ.»[8]
پی نوشت:
[2] پایگاه اطلاع رسانی آیت الله العظمی مکارم شیرازی، استفتائات قربانی.
[3] پایگاه اطلاع رسانی آیت الله العظمی بهجت.
[6] محمد باقر کمره ای ترجمه آسمان و جهان (ترجمه کتاب السماء و العالم بحار الانوار علامه مجلسی)، ج9، ص 182.
فراخوان دعوت به همکاری
قابل توجه دانشجویان گرامی تکمیل فرم پیش ثبت نام خوابگاه برای کلیه دانشجویان جدید الورود الزامیست . لینک فرم پیش ثبت نام خوابگاه: ...
ضمن عرض تبریک به مناسبت فرا رسیدن بهار علم و دانش و آغاز سال تحصیلی جدید و عرض خیر مقدم به دانشجویان گرامی جدید الورود ، سلامتی، بهروزی و موفقیت تحصیلی شما عزیزان را از خداوند متعال خواهان هستیم ...
بدینوسیه به اطلاع می رساند ثبت نام حضوری کلیه پذیرفته شدگان دانشکده فنی و منابع طبیعی تویسرکان در روز یکشنبه مورخه 23 مهرماه از ساعت 8:30 الی 16 انجام خواهد شد.
اطلاعیه آموزشی مخصوص نودانشجویان سال تحصیلی 1402-1401 دانشجویان محترمِ ورودی جدید با سلام و عرض ادب ضمن عرض تبریک خدمت تک تک شما نودانشجویان عزیز بابت قبولی...
پیرو جدول زمانبندی اعلامشده انتخابات شورای صنفی دانشجویان دانشگاه بوعلیسینا، داوطلبان تاییدصلاحیتشده میتوانند از روز چهارشنبه ۱۱ خرداد تا ساعت ۲۱ روز سهشنبه ۱۷ خرداد تبلیغات خود را با رعایت...
برگ های تاریخ ملت ایران سرشار از صفحات حماسی و افتخار است که روز شانزدهم آذر در میان آنها همچون کوهی تابان می درخشد. روزی که به نام روز دانشجو مزین شده و یادآور حماسه ظلم ستیزی و ذلت ناپذیری...
به اطلاع آن دسته از دانشجویانی که ملزم به شرکت در کلاس های حضوری دروس کارگاهی و آزمایشگاهی هستند ،میرساند : 1- محل اسکان در دانشکده بوده و پتو به مقدار لازم پیش بینی شده است و...
دانشجویان گرامی جهت ورود به سیستم جدید از شماره دانشجویی به عنوان نام کاربری و از شماره ملی خود به عنوان رمز عبور استفاده کنید.لازم به ذکر است جهت سهولت و اطمینان بیشتر در...
امشب سخن ازجان جهان بایدگفت / توصیف رسول (ص) انس و جان باید گفت در شـــــام ولادت دو قــطب عالم / تبریک به صــاحب الزمان (عج) باید گفت... ...
اطلاعیه برگزاری جلسه توجیهی دانشجویان ورودی ۱۴۰۰ ضمن عرض تبریک و خیر مقدم به دانشجویان محترم ورودی سال ۱۴۰۰، به استحضار میرساند جلسه توجیهی این دانشجویان در تاریخ 1400/7/18 ...
اطلاعیه آموزشی مخصوص نودانشجویان سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ دانشجویان محترمِ ورودی جدید با سلام و عرض ادب ضمن عرض تبریک خدمت تک تک شما نودانشجویان عزیز بابت قبولی در ...
به اطلاع دانشجویانی که بعلت نقص و کسری مدارک ثبت نام آنها نهایی نشده است میرساند، امکان پذیرش با تکمیل فرم تعهد نامه و ارسال الکترونیکی آن به ایمیل eamoozesh99@gmail.com تا ساعت 16 روز سه...
به اطلاع دانشجویانی که در زمان ثبت نام اینترنتی به دلیل نقص پرونده پذیرش آنها انجام نشده است میرساند ، در اسرع وقت نسبت به تکمیل فرم تعهد نامه کسری مدارک اقدام و تصویر این فرم را در سامانه گلستان...
یـا حـسین! بــزرگی تـــو فــــراتر از آن بـــود کــه در هــــزار و چــند صــد سـال قـــبل بــماند یــا حســین! بــزرگی تـو گـــل زیـبایی شـــد که در کـــربلا رویــید و عــــطر خـــوش آن...
بسم الرب الشهدا و الصدقین... هفته دفاع مقدس ، یادآور افتخارات ، شهامت ها ، رشادت ها و شهادت ها است. یادآور مردانی که مردانگی آفریدند . دفاع مقدس، نام آشناترین...
به اطلاع دانشجویانی که معافیت تحصیلی ایشان در تاریخ 31شهریور1400 به اتمام می رسد و تا تاریخ مذکور فارغ التحصیل نمی گردند می رساند : لازم است جهت تمدید معافیت تحصیلی خود از طریق پیشخوان خدمت...
پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم: «مکتوب عن یمین العرش ان الحسین مصباح الهدی و سفینه النجاه » پس از رحلت نبی گرامی اسلام(ص) با فاصله گرفتن از وصی پیغمبر و جداسازی قرآن از عترت...
رئیس صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم در نامهای به رؤسای دانشگاهها و مراکز آموزش عالی، از تمدید مهلت ثبت وامهای دانشجویی تا ۲۵ خرداد خبر داد. دکتر ناصر مطیعی...