فضیلت نیمه شعبان در آیات و روایات

فضیلت نیمه شعبان در آیات و روایات

شب نیمه شعبان در تقویم عبادی مسلمانان از جایگاه ویژه ای برخوردار است. تقارن این آیین عبادی با میلاد حضرت خاتم الاوصیا علیه السلام چنین تداعی می کند که گویا لازم است مسلمانان از آغاز رسالت برای اعتلای زمان تجلی آیه عظیم حی قیوم این شب را احیا بدارند و به عبادت بپردازند. این شب میلاد موعودی است که خداوند تبارک و تعالی دولت او را پایان بخش ظلمت و نوید نور برای مومنان قرار داده است. «اللّه ولی الذین آمنوا یخرجهم من الظلمات الی النور» بقره/257 و اراده فرموده در دولت او مستضعفان را بهره مند سازد و به پیشوایی برساند. «و نرید ان نمن علی الذین استضعفوا فی الارض و نجعلهم ائمت  و نجعلهم الوارثین» قصص/5 این شب، مطلع نوری است که قدقامت قیام او تأویل آیه کریمه «و تمت کلمت  ربک صدقا و عدلا» انعام/115 است. خداوند به هنگام مژده میلاد حضرت عیسی علیه السلام به حضرت مریم عذراء می فرماید: «ان اللّه یبشرک بکلمت  منه اسمه المسیح عیسی ابن مریم.» آل عمران/45 از حضرت مسیح به کلمه یاد می کند ولی به رسول خاتم می فرماید: «و تمت کلمت  ربک صدقاً و عدلا». کمال و تمام دین به ولایت و اکمال و اتمام تجلی ولایت به اتمام کلمت اللّه و به نور خاتم الاوصیاء علیه السلام است. اوست که صدق و عدل را به تمام معنی استوار می سازد. این شب ثانی اثنین لیلت القدر است. در لیلت القدر کلمت اللّه (قرآن) نازل می شود و در لیله نیمه شعبان کلمت اللّه تامه (ولایت) نازل می شود. این شب ظرف تجلی نور تمام است و ظرف تجلی نور اللّه است. میلاد نور موعودی است که به ظهور او «و اشرقت الارض بنور ربها» زمر/69 میلاد دوازدهمین امام از سلاله کوثر است که به فرموده حضرت رسول خاتم صلوات اللّه علیه وآله وسلم، هم اسم و هم کنیه ایشان و شبیه ترین مردم در خلق و خوی به آن حضرت است. او وعده حیات است. «اعلموا ان اللّه یحیی الارض بعد موتها» حدید/17 و این شب، گاه احیاء.

فضیلت شب نیمه شعبان در آیینه روایات:

حضرت رسول اللّه صلی اللّه علیه وآله وسلم درباره شب نیمه شعبان فرموده اند: «فیها تقسم الارزاق، و فیها تکتب الآجال، و فیها یکتب وفد الحاج. .. و ینزل اللّه تعالی ملائکته من السماء …لی الارض بمکت ، مصباح المتهجد/842 در این شب روزی ها تقسیم و اجل ها نگاشته و حاجیان سال تعیین می شوند. .. و خداوند فرشتگان را از آسمان به زمین مکه نازل می فرماید.» امام علی بن ابیطالب علیه السلام درباره آیه شریفه «فیها یفرق کل امر حکیم» دخان/4 فرموده اند: «آن چه از خیر و شر بر افراد می گذرد، در شب نیمه شعبان تقسیم شده است.» و در فرازی دیگر فرموده اند: خداوند در شب نیمه شعبان ملکی را نازل می فرماید که از غروب خورشید تا طلوع فجر ندا می دهد: «الا مستغفر فاغفرله الا مسترزق فارزقه» اقبال الاعمال، 701 آیا استغفار کننده ای نیست تا او را بیامرزم و آیا روزی خواهنده ای نیست تا او را روزی دهم؟

امام محمدبن علی باقرالعلوم علیه السلام فرموده اند: «هی أفضل لیلت  بعد لیلت  القدر، فیها یمنح اللّه العباد فضله، و یغفر لهم بمنه، فاجتهدوا فی القربت  …لی اللّه تعالی فیها، ف…نها لیلت  آلی اللّه عزوجل علی نفسه لا یرد سائلا فیها ما لم یسئل اللّه معصیت ، و انها اللیلت  التی جعلهااللّه لنا أهل البیت ب…زاء ما جعل لیلت القدر لنبینا صلی اللّه علیه و آله»؛ مصباح المتهجد/831. «شب نیمه شعبان، با فضیلت ترین شب ها بعد از شب قدر است. در این شب خداوند فضلش را بربندگان ارزانی می دارد و به بزرگواری خودش آن ها را می آمرزد. پس برای نیل به مقام قرب خداوند در این شب بکوشید. زیرا خداوند به ذات خود قسم یاد کرده که هیچ درخواست کننده ای را در این شب بی پاسخ رها نسازد مگر آن که خواهش او نافرمانی خدا باشد. این همان شبی است که خداوند برای ما اهل بیت قرار داد هم چنان که لیلت القدر را برای پیامبر ما قرار داد.» امام علی بن موسی الرضا علیه السلام فرموده اند: «هی لیلت  یعتق اللّه فیها الرقاب من النار و یغفر الذّنوب الکبار. .. و اکثروا فیها من ذکراللّه تعالی و من الاستغفار والدعاء فان ابی علیه السلام کان یقول: الدعاء فیها مستجاب؛» عیون اخبارالرضا علیه السلام، 2/263؛ «این شبی است که خداوند بنده ها را از آتش دوزخ می رهاند و گناهان کبیره را می آمرزد. .. بسیار خدا را یاد کنید و از او آمرزش بخواهید و دعا کنید که پدرم می فرمود دعا در این شب برآورده می شود.»

اعمال شب نیمه شعبان

غسل

امام جعفر صادق علیه السلام می فرمایند: «صوموا شعبان واغتسلوا لیلت  النصف منه، ذلک تخفیف من ربکم و رحمت »؛ منتهی المطالب، 2/472؛ «ماه شعبان را روزه بدارید و شب نیمه آن غسل کنید که این غسل موجب تخفیف گناهان و جلب رحمت الهی است.»

تلاوت و تدبر در آیات کلام اللّه مجید

تعمیق باورها و تقویت ایمان نسبت به آموزه های وحیانی، پشتوانه معرفتی اصحاب ولایت است و وجه تمایز انسان جاهلی از انسان متعالی. که فرمود: «من مات ولم یعرف امام زمانه مات میت ؟ جاهلی؟ ؟». بحار،51/160؛

دقت در براهین قرآنی و آیات رحمانی، اولین لازمه ورود به ژرفای احیای لیله نیمه شعبان است. لازم است آیات مبارکه با موضوع ولایت و آیات و سور نازل شده در شان اهل بیت عصمت و طهارت و آیات تفسیر و تاویل شده درباره حضرت حجت علیه السلام، مورد ذکر و تلاوت و تفسیر و تدبر قرار گیرد؛ برای مثال-سوره توبه آیه 33، سوره بقره آیه 3، سوره زخرف آیه 61و4، سوره نور آیه 55، سوره شعراء آیه4، سوره قصص آیه 5، سوره بقره آیه 114- سوره انبیا آیه 105، سوره اسراء آیه 81، سوره توبه آیه 33، سوره لیل آیه 1و2.

امام حسن عسکری علیه السلام در آستانه ولادت حضرت مهدی علیه السلام به حضرت حکیمه خاتون فرمودند: «سوره مبارکه قدر را تلاوت نما.»

دعای حضرت خضر (دعای کمیل)

امام علی بن ابی طالب علیه السلام می فرمایند: «بنده ای نیست که این شب را احیا بدارد و دعای خضر را بخواند جز آن که دعایش مستجاب شود.» کمیل بن زیاد نخعی، امیرالمؤمنین علیه السلام را در شب نیمه شعبان زیارت کرد و دید آن حضرت در سجده این دعا را می خواندند. کمیل تقاضا نمود تا امام علیه السلام این دعا را به او تعلیم فرماید و امام علیه السلام تقاضای او را اجابت نمود و دعا را به او تعلیم فرمود.

 زیارت امام حسین علیه السلام

امام علی بن حسین علیه السلام فرمودند:

«من احبّ ان یصافحه مات  الف نبی و اربعت  عشرون الف نبی فلیزر قبر ابی عبداللّه الحسین بن علی فی لیل؟ النصف من شعبان فان وارواح النبیین یستأذنون اللّه فی زیارته فیوذن لهم منهم خمس؟ ؟ اولوالعزم من الرّسل»؛ بحار، 11/33؛ هر کس دوست دارد با یک صد و بیست و چهار هزار نبی مصافحه کند قبر امام حسین علیه السلام را در شب نیمه شعبان زیارت کند که ارواح پیامبران به اتفاق پیامبران اولوالعزم نوح و ابراهیم و موسی و عیسی و حضرت محمد صلوات اللّه علیهم برای زیارت آن حضرت از خداوند اذن می طلبند و به آن ها اجازه داده می شود. امام جعفربن محمد الصادق علیه السلام فرمودند: «من زار قبر الحسین فی النصف من شعبان غفراللّه له ما تقدم من ذنبه و ما تاخر؛ کامل الزیارات/181. هر کس قبر امام حسین را در شب نیمه شعبان زیارت کند، خداوند گناهان گذشته و آینده او را می آمرزد.»

صلی اللّه علیک یا اباعبداللّه صلی اللّه علیک یابن رسول اللّه

 زیارت حضرت حجت بن الحسن عجل اللّه تعالی فرجه الشریف و دعای فرج

در کتاب شریف احتجاج از ناحیه مقدسه روایت شده که: «هرگاه خواستید توجه کنید به وسیله ما به سوی خداوند تبارک و تعالی و به سوی ما، پس بگویید: سلام علی آل یس السلام علیک یا داعی اللّه و ربانی آیاته...» تا آخر زیارت آل یس.

در توقیع شریف حضرت به اسحاق بن یعقوب آمده است «... و اکثروا الدعا بتعجیل الفرج فان ذلک فرجکم؛ برای تعجیل در فرج دعا کنید که همان گره گشای شماست.»

نماز

از پیامبر عظیم الشان و ائمه اطهار صلوات اللّه علیهم اجمعین نمازهای متعددی با تعقیبات ویژه نقل شده است که به دلیل اختصار مقام از شرح آن صرف نظر می نماییم و اهل ذکر را به منابع روایی و عبادی ارجاع می دهیم.

 احیا

حضرت جبرئیل امین وحی علیه السلام به پیامبر صلوات اللّه علیه وآله عرضه داشت: «یا محمد من احیاها بتکبیر و تسبیح و تهلیل و دعاء و صلا؟ و قرائت  و تطوع و استغفار کانت الجن له منزلاً و مقیلاً و غفرله ما تقدم من ذنبه و تخر... یا محمد و؟ مر امّتک باحیائها والتقرّب الی اللّه بالعمل فیها»؛ ای محمد! هر کس با یاد بزرگی خداوند (تکبیر) منزه داشتن او (تسبیح) ذکر یگانگی او (تهلیل) راز و نیاز با او (دعا) نماز و تلاوت قرآن و نمازهای مستحبی و طلب بخشایش از او (استغفار) این شب را به صبح رساند بهشت جایگاه و منزل او خواهد بود و خداوند هر ناپسند او را که از قبل انجام داده یا پس از این انجام دهد می بخشد.

ای محمد! این شب را احیا بدار و به امت خود امر فرما به احیا و تقرب به خداوند به وسیله اعمال در این شب. پیامبر اکرم صلوات اللّه علیه وآله فرمودند: «من احیا لیل العید و لیل النصف من شعبان لم یمت قلبه یوم یموت القلوب؛» وسایل الشیعه،5/138؛ «کسی که شب عید فطر و شب نیمه شعبان را احیا بدارد روزی که قلب ها می میرند قلب او زنده است.» امام علی بن موسی الرضا علیه السلام فرمودند: «کان علی علیه السلام لاینام ثلاث لیال: لیل؟ثلاث و عشرین من شهر رمضان و لیلت  الفطر و لیل؟ النصف من شعبان»؛ وسائل الشیعه، 8/110 امیرمومنان علی علیه السلام سه شب را نمی خوابیدند شب بیست وسوم ماه رمضان و شب عید فطر و شب نیمه شعبان.