نام : محمد. کنیه : ابو جعفر و ابوجعفر اول . القاب : باقر, شاکر, هادی , امین , شبیه -به خاطر شباهت ایشان به پیامبراکرم (ص )-. مـشهورترین لقب آن حضرت , باقر است . پیامبر اکرم (ص ) به واسطه جابربن عبداللّه انصاری , آن حضرت را به این لقب, ملقب کرد و به ایشان سلام رساند. منصب : معصوم هفتم و امام پنجم شیعیان . تاریخ ولادت : اول رجب سال 57 هجری .برخی از مورخان , ولادت ایشان را در سوم صفر سال 57 هجری دانسته اند.

زندگانی امام باقر علیه السلام در یک نگاه

نام : محمد.
کنیه : ابو جعفر و ابوجعفر اول .
القاب : باقر, شاکر, هادی , امین , شبیه -به خاطر شباهت ایشان به پیامبراکرم (ص )-.
مـشهورترین لقب آن حضرت , باقر است . پیامبر اکرم (ص ) به واسطه جابربن عبداللّه انصاری , آن حضرت را به این لقب, ملقب کرد و به ایشان سلام رساند.
منصب : معصوم هفتم و امام پنجم شیعیان .
تاریخ ولادت : اول رجب سال 57 هجری .برخی از مورخان , ولادت ایشان را در سوم صفر سال 57 هجری دانسته اند.
محل تولد: مدینه مشرفه , در سرزمین حجاز (عربستان سعودی کنونی ).
نسب پدری : امام زین العابدین , علی بن حسین بن علی بن ابی طالب (ع ).
نام مادر: فاطمه , دختر امام حسن مجتبی (ع ) که مکنی به ام عبداللّه بود.
ایـن بـانـوی ارجـمـند, از زنان بزرگ عصر خویش بود که امام صادق (ع ) درباره شان و منزلت او, فـرمـود: جـده ام , فـاطمه بنت حسن , صدیقه بود و در آل امام حسن (ع ) زنی به درجه و مرتبه او نرسید.
چـون نـسـب امـام مـحـمـد بـاقر(ع ), هم از پدر و هم از مادر, به امام امیرالمؤمنین (ع )و فاطمه زهرا(س ) می رسد, به ایشان علوی بین علویین و فاطمی بین فاطمیین گفته می شود.
مـدت امـامـت : از زمـان شهادت پدرش , امام زین العابدین (ع ) در سال 95 تا سال114 هجری , به مدت 20 سال .
تاریخ و سبب شهادت : هفتم ذی حجه سال 114 هجری , در سن 57 سالگی (و به قولی ربیع الاول یا ربیع الاخر سال 114 هجری ) به وسیله زهری که ابراهیم بن ولید عبدالملک , در ایام خلافت هشام بن عبدالملک , به آن حضرت خورانید.
محل دفن : قبرستان بقیع , در مدینه مشرفه , در جوار قبر پدرش , امام زین العابدین (ع ) و عمویش , امام حسن مجتبی (ع ) و فرزندش , امام صادق (ع ).
همسران :1. ام فروه بنت قاسم . 2. ام حکیم و چند ام ولد.
فرزندان :1. امام جعفر صادق (ع ). 2. عبداللّه . 3. ابراهیم . 4. عبیداللّه . 5. علی .6. زینب . 7. ام سلمه .
 اصحاب : 
تعداد اصحاب , یاران و راویان آن حضرت , بیش از آن است که بتوان نام همه آنان را در این جا آورد, به ناچار نام برخی از بزرگان آنان را ذکر می کنیم : 
1. زرارة بن اعین .
2. معروف بن خربوذمکی .
3. ابو بصیر اسدی .
4. فضیل بن یسار.
5. محمدبن مسلم .
6. یزید بن معاویه عجلی .
ایـن شـش نـفـر, در علم رجال , به اصحاب اجماع اولی شهرت یافته اند که فقها وحدیث شناسان شیعه , اتفاق نظر و اجماع دارند بر صحت نقل روایت آنان از امام معصوم (ع ).
7. حمران بن اعین .
8. بکیر بن اعین .
9. عبدالملک بن اعین .
10. عبدالرحمن بن اعین .
11. محمد بن اسماعیل بن بزیع .
12. عبداللّه بن میمون .
13. محمد بن مروان .
14. اسماعیل بن فضل هاشمی .
15. ابو هارون مکفوف .
16. ظریف بن ناصح .
17. سعید بن ظریف .
18. اسماعیل بن جابر خثعمی .
19. عقبة بن بشیر اسدی .
20. کمیت بن زید اسدی .
21. جابر بن یزید جعفی .

زمامداران معاصر

 1. معاویة بن ابی سفیان (35- 60ق .).
2. یزید بن معاویه (60- 64ق .).
3. معاویة بن یزید (64- 64ق .).
4. عبداللّه بن زبیر (64- 73ق .).
5. مروان بن حکم (64- 65ق .).
6. عبدالملک بن مروان (65- 86ق .).
7. ولید بن عبدالملک (86- 96ق .).
8. سلیمان بن عبدالملک (96-99ق .).
9. عمربن عبدالعزیز (99- 101ق .).
10. یزید بن عبد الملک (101- 105ق .).
11. هشام بن عبدالملک (105- 125ق .).

از مـیان خلفای مذکور, تنها عبداللّه بن زبیر, که به مدت ده سال بر حجاز و عراق حکومت کرد, از غیر بنی امیه بود و بقیه , همگی از سلسله بنی امیه و از دو تیره فرزندان ابوسفیان و فرزندان حکم بـن عـاص بـودند و تمامی آنان جز معاویة بن یزید(معروف به معاویه ثانی ) و عمربن عبدالعزیز در اذیت و آزار اهل بیت پیامبراکرم (ص ) و امامان شیعه اتفاق داشتند.
رویدادهای مهم 1. حـضـور امـام مـحـمد باقر (ع ) در واقعه کربلا, در سن چهار سالگی , به همراه پدرش , امام زین العابدین (ع ) در محرم سال 61 هجری .
2. شهادت امام زین العابدین (ع ), پدر ارجمند امام محمد باقر (ع ), در سال 95هجری .
3. مباحثات و احتجاجات امام محمد باقر (ع ) با بزرگان مذاهب و ادیان , درباره اثبات حقانیت اهل بیت (ع ).
4. ضـرب سـکه اسلامی , برای پول رایج خلافت اسلامی , و اسقاط سکه رومی توسط عبدالملک بن مروان , در سال 76 هجری , با مشورت و یاری امام محمدباقر(ع ).(1) 5. احضار امام محمد باقر (ع ) و فرزندش , امام جعفر صادق (ع ) به شام از سوی هشام بن عبدالملک .
6. تـاسـیس پایه های اصلی حوزه علوم اهل بیت (ع ) در مدینه , و تربیت شاگردان مبرز توسط امام محمد باقر(ع ).
7. مـسـمـومـیت و شهادت امام محمد باقر (ع ), درسال 114 هجری , به دست ابراهیم بن ولید بن عبدالملک , والی مدینه , به دستور خلیفه وقت , هشام بن عبدالملک .
8. به خاک سپاری بدن مطهر امام محمد باقر (ع ) در قبرستان بقیع , در مدینه , درکنار قبر پدرش , امـام زیـن الـعـابـدیـن (ع ) و عمویش , امام حسن مجتبی (ع ), توسطامام جعفر صادق (ع ) و سایر بازماندگان .
داستان ها 1. موعظه امام محمد باقر (ع ) به صوفی عصرش محمد بن منکدر, یکی از متصوفان مشهور عصر خویش بود که در عبادت ظاهری و انجام فرایض و مـسـتحبات اسلامی سعی بلیغی داشت , به طوری که از همه کارها دست برداشته , تنها به عبادت می پرداخت .
او اوقـات شـب را مـیان خود, مادر و خواهر خویش تقسیم کرده بود تا هر کدام ازآنان ثلث شب را بیدار بوده و به نماز و تهجد بپردازند. چون خواهرش درگذشت ,شب را با مادرش تقسیم کرد که هر کدام نیمی از آن را مشغول عبادت باشند و چون مادرش وفات یافت , وی تمام شب را بیدار بود و به راز و نیاز می پرداخت .
مـحـمـد بن منکدر روزی در جمع مریدانش گفت : من گمان نداشتم که علی بن حسین (زین الـعـابـدین ) خلفی چون خود به یادگار گذاشته باشد تا این که روزی فرزندش محمد باقر (ع ) را دیـدم و خـواسـتـم وی را پندی دهم , اما او به من پندی داد ودرسی آموخت . مریدانش پرسیدند: مـحـمـد باقر (ع ) به چه چیز تو را پند داد؟
وی جریان ملاقات خویش با امام محمد باقر (ع ) را این گونه بیان کرد: در یـکـی از روزهای بسیار گرم , برای انجام کاری به بیرون مدینه می رفتم , در بین راه محمد بن علی (ع ) را دیدم که فربه و تناور بود و بر دو غلام خویش تکیه کرده ,می آمد. با خود گفتم بزرگی از بـزرگـان قـریـش برای طلب دنیا در چنین حالتی بیرون آمده است , هم اکنون وی را موعظه خواهم کرد. هـمـیـن که به او رسیدم , سلام کردم . محمد بن علی (ع ) نفس زنان و عرق ریزان جواب سلام مرا داد.
پی نوشت:
1- سیرة الائمة الاثنی عشر, ج2 , ص 221. لازم بـه ذکـر اسـت گـرچـه سـال ضـرب سکه اسلامی , معاصر با دوران امامت حضرت امام زین الـعـابدین (ع )بوده است , اما در ایام , امام محمد باقر(ع ) نیز همچون پدر گرامی اش ملجا علمی و دیـنـی امت بود. به همین دلیل , کمک رسانی به خلیفه وقت و تشویق او در یک امر مهم اسلامی و سـیاسی و اقتصادی , توسط آن حضرت , استبعادی ندارد و یا ممکن است عمل امام محمد باقر (ع ) به اشاره پدر گرامی وی امام زین العابدین (ع ) انجام یافته باشد.
برگرفته از:
خاندان عصمت، سید تقی واردی